Hải Phòng: Tiến Vua – Đặc sản “độc nhất vô nhị”

Cây thuốc lào được gọi là “tương tư thảo” bởi người dân ở hai huyện Tiên Lãng và Vĩnh Bảo, tỉnh Hải Phòng. Thuốc lào đã trở thành một biểu tượng quan trọng của vùng đất này, đặc biệt là tại thôn Nam Tử 1, xã Kiến Thiết, nay được biết đến như “điểm sáng” của ngành sản xuất thuốc lào.

Vào cuối năm 2016, Bộ Khoa học và Công nghệ đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký Chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm thuốc lào Vĩnh Bảo, chứng tỏ sự uy tín và độc đáo của sản phẩm này trong ngành nông nghiệp địa phương.

Giấy chứng nhận đăng ký Chỉ dẫn địa lý

Huyện Tiên Lãng và Vĩnh Bảo là hai vùng có truyền thống dày đặc về việc trồng và chế biến thuốc lào, và cũng là nơi có diện tích trồng thuốc lớn nhất trong thành phố. Từ phía Bắc đến phía Nam, người dân từ mọi miền đều đam mê vị thuốc lào. Cách trồng, chế biến và phân phối thuốc lào ở Hải Phòng đã được truyền đạt từ thế hệ này sang thế hệ khác và vẫn tiếp tục phát triển.

Hình ảnh của cụ Hoàng Văn Tề (85 tuổi, quê xã Lý Học, huyện Vĩnh Bảo) thụt sâu trong khói thuốc lào, đọng lại trong trí nhớ của ông: “Khói thuốc say mơ màng này đã nuôi lớn tuổi thơ của tôi. Trong những ngày hè oi ả, tôi thường bỏ cặp sách và đi cùng bố mẹ ra đồng bẻ thuốc. Khi đó, tôi chưa thể hiểu vị êm dịu của nó, chỉ biết rằng đây là một loại cây đặc sản của quê hương.”

Không chỉ riêng cụ Tề, người dân tại xã Lý Học, nơi có các ruộng chân chua cao, cũng tự hào sản xuất ra những cây thuốc lào đậm vị. Đến mùa thu, khi ghé qua mảnh đất hiếu học nơi có đền thờ cụ Nguyễn Bỉnh Khiêm, bạn sẽ ngửi thấy mùi ngai ngái và hương thơm đặc trưng của thuốc lào tươi. Phía sau đền thờ là những cánh đồng thuốc lào sắp đến lúc thu hoạch.

Đối với người nông dân, mùa thu hoạch là thời gian vui vẻ sau những tháng ngày công việc chăm sóc cây trồng. Trên cánh đồng, tiếng nói cười và hòa nhạc rộn ràng, họ gọi nhau đến để cùng thu hoạch thuốc lào. Dưới ánh trăng trong những ngày hè, mỗi mẻ thuốc được bày ra sân và làng xóm cùng nhau đến giúp đỡ.

Họ luân phiên thực hiện công việc này, dọn dẹp cánh đồng thuốc một cách gọn gàng. Đối với người dân nơi đây, thuốc lào không chỉ là sản phẩm mang lại giá trị kinh tế mà còn kết nối tình thân, tình hàng xóm.

Tại cánh đồng thôn Tiềm Am, xã Lý Học, bà Nguyễn Thị Hồng đang nhanh chóng thu hoạch thuốc và thu thập cây thuốc giống để trồng trong vụ sau. “Loại thuốc lào của làng tôi là giống Ré đen. Nó không cho năng suất lớn nhưng lại có chất lượng hàng đầu so với các giống khác.

Thuốc này đậm vị, êm đềm, được khách hàng rất ưa chuộng, vì vậy giá cả cao hơn nhiều. Nếu bạn là người hút thuốc lào lâu năm, chỉ cần nhìn vào nó, bạn có thể dễ dàng nhận biết chất lượng thuốc. Ngoài việc lựa chọn giống, điều kiện thời tiết và đặc điểm đất đai ở đây cũng làm cho cây thuốc lào phát triển rất tốt và mang hương vị đặc trưng”, bà Hồng cho biết.

Thuốc lào ngon thường có màu nâu đậm, sợi thuốc dẻo và không bị bung ra khi nắm chặt. Điều quan trọng nhất là khi hút, người ta cảm nhận được sự êm dịu mà không gặp sự sốc từ thuốc.

Để có được những mẻ thuốc ưng ý, từ việc chọn giống, ươm trồng đến thu hoạch, người nông dân phải làm việc cần cù và tỉ mỉ trong một khoảng thời gian dài. Theo kinh nghiệm, trước khi thu hoạch (tháng 3, tháng 4 âm lịch), khi cây có khoảng 20 lá, người nông dân sẽ cắt đứt ngọn để thuốc tập trung dinh dưỡng vào lá. Những cây to và khỏe sẽ được chọn làm giống cho vụ sau.

Các cây này sẽ không được cắt đứt để ra hoa, mỗi cây có thể cung cấp hạt cho 3 sào ruộng. Vì vậy, chỉ cần 3 cây là đủ để trồng cho mùa thuốc sau.

Cây giống sau khi đậu hạt trưởng thành sẽ được mang về nhà và treo lên. Vào khoảng tháng 11 âm lịch, khi mưa bụi bao phủ cánh đồng, người dân sẽ mang hạt giống đi ươm. Cây thuốc lào lên khỏi mặt đất với 2 lá, sau đó người ta lấy lá chuối tươi cuộn lại thành khuôn, sau đó nhồi đất vào. Thuốc sẽ được nuôi trong khuôn đến khi ra 3 – 4 lá, sau đó sẽ được mang ra đồng để trồng.

Từ khi đặt cây thuốc xuống luống, người nông dân cần tưới, chăm sóc và tỉa nhánh để cây phát triển mạnh mẽ. Sau khi thu hoạch, thuốc sẽ được rọc bỏ cuống, cuốn thành cuộn, ủ trong khoảng 3 – 4 ngày và sau đó đem ra để thái. Thuốc sau đó được phơi trên cáng và cần mất gần một tuần để hoàn tất quy trình và đóng gói thành sản phẩm cuối cùng.

Bà Hồng cho biết, thu nhập của người dân sau mỗi vụ thuốc tùy thuộc vào diện tích họ trồng. Tuy nhiên, với một mẫu ruộng nhỏ của bà, thu nhập sau mỗi vụ thuốc lào có thể lên tới hàng trăm triệu đồng.

Vào cuối năm 2016, Bộ Khoa học và Công nghệ đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký Chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm thuốc lào Vĩnh Bảo, điều này đã mang lại niềm vui cho người dân tại quê hương của Trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm.

“Hàng độc” tiến Vua

Thôn Nam Tử 1, xã Kiến Thiết, huyện Tiên Lãng, TP Hải Phòng nổi tiếng với sản phẩm thuốc lào tiến Vua, đã tồn tại qua nhiều thế hệ. Sản phẩm này đã đem lại giá trị đáng kể cho cuộc sống của cư dân địa phương.

Cụ Vũ Văn Tình (78 tuổi, xã Kiến Thiết) cho biết: “Không ai biết từ bao giờ người ta đã truyền nhau thương hiệu thuốc lào tiến Vua. Điều này thể hiện sự độc đáo của cây thuốc lào tại thôn Nam Tử 1, xã Kiến Thiết.

Thuốc lào thuộc loại cây thảo mộc, ra hoa, kết hạt và được gieo trồng hàng năm theo chu kỳ mùa vụ. Có giả thiết rằng thuốc lào có thể đã được du nhập từ các nước láng giềng, do những người buôn bán mang về.

Khi thấy cây cỏ dại mọc ven đường với những lá to như tai voi và mùi hắc đắng, người dân đã mang về trồng và sau đó cây thuốc lào trở nên phổ biến. Người dân ở hai huyện Tiên Lãng và Vĩnh Bảo thường gọi cây thuốc lào bằng cụm từ “tương tư thảo” hoặc “cây say như điếu đổ”… Đối với nhiều người, việc hút thuốc lào không chỉ là để đối phó với cơn thèm theo thói quen mà còn là một trải nghiệm thú vị và một phần của văn hóa của người Việt.

Ông Vũ Ngọc Ngưng, Chủ tịch UBND xã Kiến Thiết, huyện Tiên Lãng, cho biết rằng thuốc lào đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nguồn thu nhập kinh tế cho người nông dân. Thuốc lào Kiến Thiết có hương vị đặc biệt và không thể thay thế bằng bất kỳ loại thuốc lào nào khác. Điều này tạo nên thương hiệu thuốc lào tiến Vua đặc biệt và phát triển.

Như vậy, thuốc lào không chỉ là một sản phẩm nông nghiệp quan trọng mà còn là một phần của cuộc sống và văn hóa địa phương, đồng thời cung cấp thu nhập kinh tế đáng kể cho người dân trong khu vực này.